هوش

هوش یکی از جذابترین فراینده های روانی است که جلوه های آن در موجودات مختلف به میزان متفاوت مشاهده می شود. واژه هوش کیفیت پدیده ای را بیان می کند که دارای حالت انتزاعی بوده و قابل رویت نیست. همچنان که افراد بشر از نظر شکل و قیافه ظاهری با یکدیگر تفاوت دارند، از نظر خصایص روانی مانند هوش، استعداد، رغبت و دیگر ویژگی‌های روانی و شخصیتی نیز بین آنها تفاوتهای آشکار وجود دارد. ه علت دارا بودن چنین ویژگی تعریف آن مشکل است و از این رو تعاریف متعددی از آن ارائه شده است.به علت دارا بودن چنین ویژگی تعریف آن مشکل است و از این رو تعاریف متعددی از آن ارائه شده است.

بطور کلی تعاریف متعددی را که توسط روان شناسان برای هوش ارائه شده است، می‌توان به سه گروه تربیتی (تحصیلی) ، تحلیلی و کاربردی تفسیم کرد:

• تعریف تربیتی هوش:
  به اعتقاد روانشناسان تربیتی ، هوش کیفیتی است که مسبب موفقیت تحصیلی می‌شود و از این رو یک نوع استعداد تحصیلی به شمار می‌رود. آنها برای توجیه این اعتقاد اشاره می‌کنند که کودکان باهوش نمره‌های بهتری در دروس خود می‌گیرند و پیشرفت تحصیلی چشم گیری نسبت به کودکان کم هوش دارند. مخالفان این دیدگاه معتقدند کیفیت هوش را نمی‌توان به نمره‌ها و پیشرفت تحصیلی محدود کرد، زیرا موفقیت در مشاغل و نوع کاری که فرد قادر به انجام آن است و به گونه کلی پیشرفت در بیشتر موقعیتهای زندگی بستگی به میزان هوش دارد.
• تعریف تحلیلی هوش:
  بنابه اعتقاد نظریه پردازان تحلیلی ، هوش توانایی استفاده از پدیده‌های رمزی و یا قدرت و رفتار موثر و یا سازگاری با موقعیتهای جدید و تازه و یا تشخیص حالات و کیفیات محیط است. شاید بهترین تعریف تحلیلی هوش به وسیله « دیوید وکسلر » ، روان شناس امریکایی ، پیشنهاد شده باشد که بیان می‌کند: هوش یعنی تفکر عاقلانه ، عمل منطقی و رفتار موثر در محیط.

• تعریف کاربردی هوش:
  در تعاریف کاربردی ، هوش پدیده‌ای است که از طریق تستهای هوش سنجیده می‌شود و شاید عملی‌ترین تعریف برای هوش نیز همین باشد.

به طور کلی تعاریف متعددی از هوش صورت گرفته است و بنابر این اساس، طبقات مختلفی از انواع هوش نیز مطرح شده است:

انواع هوش در روانشناسی

1. هوش عقلانی (IQ)

IQ یکی از مهمترین انواع هوش است که که هم‌اکنون بیشتر از سایر هوشها به عنوان ملاک موفقیت آموزشی شناخته می‌شود.

آی کیو (ضریب هوشی) که مخفف عبارت Intelligence quotient است، به معنای توانایی و اندازه گیری استدلال و منطق و زبان شناسی هر فرد است. در واقع آی کیو ، واحدی برای سنجش اطلاعات و منطق هر فرد برای پاسخ به سوالات است.

2. هوش هیجانی (EQ)

هوش هیجانی باعث شناخت احساسات و بروز آن‌ها به صورت مطلوب می‌شود. همچنین از این هوش، برای مدیریت عواطف خود و دیگران استفاده می‌کنند که در موفقیت‌های شخصی و حرفه‌ای تاثیر به‌سزایی دارد. آگاهی احساسی شما و توانایی شما در کنترل احساساتتان می تواند میزان موفقیت و شادی شما را در همه جنبه های زندگی مشخص کند.

بالا بردن EQ تاثیر مستقیم بر سطح انرژی و آگاهی شما دارد. بنابراین، EQ مساوی است با تاثیرگذاری بین فردی. هرچه بیشتر بر دیگران تاثیر بگذارید، موفق تر خواهید بود.

3. هوش معنوی (SQ)

SQ درک و توجه به جهان هستی و پاسخ دادن به سوالاتی درباره معنای زندگی و ارتباط انسان و جهان هستی است. همچنین هنگامی که انسان با کارهای معنوی تلفیق پیدا کند، از SQ خود استفاده کرده است. هوش معنوي نوعی سازگاري رفتاري براي حل مسأله می دانند که بالاترین سطح رشد را درزمینه هاي مختلف شامل می شود. فرد را در جهت رسیدن به یک تعادل درونی و بیرونی هدایت میکند. پرورش این هوش به فرد دید کلی در زندگی شخصی میدهد که برگرفته از آموزههاي دینی اسلامی است. SQ را میزان فهم افراد از واقعیت زندگی و فهم امور دانسته اند.

برخی از راه های افزایش هوش معنوی عبارت است از:

1. از به زیر سوال بردن عقاید قدیمیتان ترس نداشته باشید. همیشه تشنه حقیقت باشید.
2. به یاد داشته باشید زندگی شما میتواند با کمی تلاش و کوشش در جهت مثبت بهتر شود و اتفاقات خوبی را تجربه کنید.
3. سحرخیزی و گاهی تماشای طلوع آفتاب میتواند ذهن انسان را به سوی خالق هدایت کند.
4. یک دفترچه خودشناسی داشته باشید و سعی کنید بنویسید و از بیرون به تحلیل صفات شخصیتی خود بپردازید.
5. تنفس شکمی را یاد بگیرید ، تنظیم ریتم تنفس و مدیریت آن باعث بالا رفتن سطح اکسیژن مغز می شود. عملکرد درست مغز باعث افزایش هوش معنوی شما می شود.

4. هوش سیاسی (PoQ)

هوش سیاسی که به آن هوش تدبیری نیز گفته می شود. مفهوم این نوع هوش یعنی بهترین رفتار در مقابل هر فرد چیست. هوش سیاسی صرفا به روابط دیپلماتیک یا سیاست مربوط نمی شود. این نوع هوش در زندگی اجتماعی و روابط بین فردی کاربردهای مهمی دارد. تشخیص تفاوت میان افراد و به‌ کارگیری بهترین شیوه‌ عملکرد در مقابل آنها هنر هوش سیاسی است. این نوع هوش توان درک طرف متقابل را در ما افزایش میدهد. هوش سیاسی یعنی این ‌که خودمان را با سواد مخاطب هماهنگ کنیم و از به ‌کار بردن سؤالات و عبارات نا به جا خودداری کنیم.

به ما یاد می‌دهد پیش از انجام هر کار یا گفتگویی کمی تدبیرکنیم، بیهوده بحث نکنیم، جدل بی حاصل بپرهیزیم و همچنین درکی از فرهنگ‌ ها و خرده‌ فرهنگ ‌ها داشته باشیم.

شاید مصرع معروف “هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد” بهترین تعریف برای این نوع از هوش می تواند باشد.

5. هوش جسمانی یا فیزیکی (PhQ)

برای دستیابی به موفقیت در کار و زندگی شخصی و اجتماعی، باید روحی شاداب و ذهنی پویا داشته باشیم. این مهم مهیا نمی ‌شود مگر این ‌که جسم سالم داشته باشیم و بتوانیم از آن به خوبی مراقبت کنیم.

ورزشکاران حرفه ای هوش جسمانی بالایی دارند.علاوه بر این، افراد با هوش فیزیکی بالا از علائم بدن خود آگاهند. این افراد پیش از این که بیمار شوند، علائم را درک می کنند وحتی گاهی می توانند تشخیص دهند، بیماری شان چیست. گذشته از این افراد با هوش فیزیکی بالا، وزن متعادلی دارند، نه بسیار لاغرند و نه چاق. حتما شنیده اید که “عقل سالم در بدن سالم است” ، پس مراقب‌ سلامتی خود باشید و البته از ورزش غافل نشوید.

6. هوش مدیریتی (MQ)

هوش مدیریتی به موضوعات مختلفی مانند مدیریت کارمندان، رفتار با مدیران دیگر و سایر مسائل مروبط می شود. همچنین به ما یادآور می‌ شود برای رسیدن به موفقیت در کسب و کار باید بتوانیم بر خودمان مدیریت قوی داشته باشیم. اکثر آدم‌ ها احساس می‌کنند برای شروع کار جدید و کار آفرینی به اندازه‌ کافی باهوش نیستند اما هیچ شواهدی مبنی بر این‌ که هوش بالا نیاز است وجود ندارد.

تست هوش

تست هوش ارزیابی است که طیفی از توانایی های شناختی را اندازه گیری می کند و نمره ای را ارائه می دهد که به عنوان معیاری برای سنجش توانایی های فکری و پتانسیل یک فرد در نظر گرفته شده است. تست‌ های هوش از پرکاربرد ترین تست های روانشناسی هستند.

اکثر آزمون ها، سنجش ها یا در واقع تست هایی که برای بررسی ضریب هوشی انجام می شوند؛ بهره هوش منطقی، ذهنی یا همان ریاضی افراد را می سنجند. هتر است بدانید هر فرد دارای چند نوع هوش مختلف مانند هوش عاطفی یا هیجانی، هوش اجتماعی، ریاضی و غیره است. ضریب هوشی که اغلب مردم به دنبال اطلاع پیدا کردن از آن هستند همان هوش ریاضی، منطقی یا ذهنی (IQ) است که اطلاع از نتیجه آن هم کاربردهای مختلفی دارد. بنابراین کسانی که قصد دارند هوش و توانایی های خود را از جوانب مختلف مورد بررسی قرار دهند، بهتر است از انواع تست هوش استفاده کنند.

انواع تست هوش

• تست هوش استنفورد بینه

تست هوش استنفورد بینه در سال، ۱۹۰۵ برای نخستین بار توسط روانشناس فرانسوی به نام بینه به همراه همکارش تئودور سیمون، ایده پردازی و طراحی شد. و در نهایت به دست، ترمن در دانشگاه استنفورد تکمیل و به شکل امروزی در آمد. این تست، اولین بار بر روی کودکان و نوجوانان که در سنین سه تا هجده سالگی قرار داشتند انجام شد. تست هوش استنفورد بینه، آزمون سنجش ضریب هوشی، برای شناسایی و ارزیابی کودکان تیزهوش و یا کودکانی که دارای نقص ذهنی می باشند است. در سال ۱۹۰۴ هنگامی که معاون آموزش و پرورش کشور فرانسه از بینه در تقاضا کرد؛ که بر روی کودکان عقب مانده ذهنی تحقیق کند. تا بتوانند؛ برای این کودکان روش های مناسبی برای تحصیل و اشتغال تنظیم و اجرا کنند. همین موضوع باعث شد؛ تا ایده ی طراحی این تست به ذهن یه برسد. و در سال ۱۹۰۵ آن را عملی کند. تست هوش استنفورد بینه (Stanford-Binet test) از اولین و مهم ترین تست های سنجش IQ در کودکان است. تنها در میزان سه سال، تست ارزیابی استنفورد بینه قادر به جمع‌آوری داده‌های کافی و مناسب برای تشخیص وشناسایی میانگین کلی سطح هوش کودکان در همه گروه‌های سنی در فرانسه شد. که با توجه به نتایج این داده ها، مفهوم سن ذهنی شکل گرفت. این تست از زمان طراحی تا به حال تغییرات زیادی نیز به نسخه اولیه خود کرده است. و نسخه نهایی که امروز برای سنجش استفاده می شود؛ چهارمین نسخه تدوین شده است. 

در تست هوش استنفورد بینه، کودکان پرسش های تست ضریب هوشی را باید توسط متخصص برای سنجش دریافت کنند. متخصص، پرسش ها را بر اساس میزان دشواری و سختی سوالات آن ها را افزایش می دهد. تا جایی که کودک دیگر نتواند به یکی از این سوال ها پاسخ دهد. سوالات به دو دسته کلامی و غیر کلامی تقسیم می شود.

نمرات به دست آمده؛ در تست هوش استنفورد بینه بر اساس سن کودک یا نوجوان و همچنین بر اساس پنج عاملی که در بالا اشاره شد؛ محاسبه می گردد. میانگین کلی برای این تست عدد ۱۰۰ است. اعداد به دست آمده؛ به این شکل تقسیم بندی و تفسیر می شوند:

• ۱۶۰-۱۴۵ (بسیار بااستعداد یا بسیار پیشرفته)
• ۱۴۴-۱۳۰ (بااستعداد یا بسیار پیشرفته)
• ۱۲۹-۱۲۰ (خیلی بالا)
• ۱۱۹-۱۱۰ (متوسط رو به بالا )
• ۱۰۹-۹۰ (متوسط)
• ۸۹-۸۰ (متوسط رو به پایین)
• ۷۹-۷۰ (نمره‌ی مرزی در اختلال یا تأخیر)
• ۶۹-۵۵ (دچار اختلال یا تأخیر خفیف)
• ۵۴-۴۰ (دچار اختلال یا تأخیر متوسط)