حدود ۷۰ درصد از خانم‌های باردار دچار تهوع صبحگاهی می‌شن. با اینکه بهش می‌گن “صبحگاهی”، اما این حالت تهوع یا استفراغ ممکنه در هر ساعتی از روز اتفاق بیفته. با کمی تغییر در غذا خوردن و سبک زندگی، می‌تونی این حالت رو بهتر کنترل کنی تا خودش کم‌کم برطرف بشه. ولی اگه تهوعت خیلی شدید باشه، ممکنه دکتر برات دارو یا سرم تجویز کنه.
تهوع صبحگاهی چیست؟
تهوع صبحگاهی یعنی حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری. این مشکل رایجه و تا ۷۰ درصد از خانم‌ها در سه ماهه اول بارداری (سه ماه اول) اون رو تجربه می‌کنن. با اینکه بهش می‌گن «صبحگاهی»، ولی ممکنه در هر ساعتی از شبانه‌روز اتفاق بیفته.
برای کاهش تهوع صبحگاهی، روش‌های مختلفی وجود داره؛ مثل تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی. بعضی از پزشک‌ها هم داروهای بدون نسخه برای کنترل تهوع توصیه می‌کنن. معمولاً این علائم از شروع سه ماهه دوم (از هفته ۱۴ بارداری) بهتر می‌شن.
تهوع صبحگاهی از چه زمانی شروع می‌شه؟
این حالت معمولاً از هفته ششم بارداری شروع می‌شه، ولی زمان دقیقش برای هر کسی متفاوته. بیشتر خانم‌ها تا قبل از هفته نهم بارداری، نشونه‌های تهوع رو تجربه می‌کنن.
چه زمانی تهوع صبحگاهی به اوج می‌رسه؟
برای خیلی از خانم‌ها، تهوع صبحگاهی در هفته‌های ۸ تا ۱۰ بارداری شدیدتر می‌شه. البته زمان اوج علائم در افراد مختلف فرق داره.
تهوع صبحگاهی چقدر طول می‌کشه؟
بیشتر مواقع تا هفته سیزدهم بارداری (پایان سه ماهه اول) بهتر می‌شه یا از بین می‌ره. اما بعضی خانم‌ها ممکنه تا اوایل سه ماهه دوم (هفته ۱۴ تا ۲۷) هم همچنان علائم داشته باشن. در موارد نادر، تهوع تا پایان بارداری ادامه پیدا می‌کنه.
علائم تهوع صبحگاهی
نشونه‌های رایج تهوع صبحگاهی شامل این‌هاست:
- دل‌به‌هم‌خوردگی (حالت تهوع)
- بی‌اشتهایی
- استفراغ
بعضی از خانم‌ها این حالت رو این‌طور توصیف می‌کنن:
- مثل سوزش سر دل یا ترش کردن
- مثل حالت دریازدگی یا ماشین‌گرفتگی
- حس می‌کنن چیزی توی گلوی‌شونه
- یا مثل وقتیه که خیلی گرسنه‌ان
علت تهوع صبحگاهی چیه؟
دقیقاً مشخص نیست که تهوع صبحگاهی چرا اتفاق می‌افته، ولی احتمالاً ترکیبی از تغییرات بدنی و شیمیایی باعثش می‌شه. ممکنه عوامل زیر در ایجادش نقش داشته باشن:
- پایین بودن قند خون
- افزایش هورمون‌های بارداری مثل HCG و استروژن
- نوسانات فشار خون
- تغییر در سوخت‌وساز بدن
- تهوع ممکنه با این عوامل بدتر بشه:
- استرس و نگرانی
- خستگی زیاد
- خوردن یا حتی بوی بعضی غذاها
- حرکت زیاد (مثل ماشین‌سواری)
- هوای گرم یا داغ
آیا تهوع صبحگاهی شدید می شود؟
بله. بیشتر زنان دچار تهوع صبحگاهی، فقط برای مدت کوتاهی در طول روز حالت تهوع دارند و شاید یکی دو بار استفراغ کنند. اما در موارد شدید، تهوع ممکن است چندین ساعت طول بکشد و فرد بیش از ۴ بار در روز استفراغ کند. این وضعیت به نام هایپرامسیس گراویداروم شناخته می‌شود.
علائم هایپرامسیس گراویداروم چیست؟
علائم آن شامل موارد زیر است:
- استفراغ بیش از سه بار در روز
- کم‌آبی شدید بدن (که با کاهش یا نبود ادرار، رنگ تیره ادرار، سرگیجه هنگام ایستادن مشخص می‌شود)
- کاهش وزن بیش از ۴.۵ کیلوگرم
- در موارد شدید، ممکن است نیاز باشد فرد در بیمارستان بستری شود تا مایعات تزریقی (IV) دریافت کرده و داروهایی برای کاهش تهوع استفاده کند.
تشخیص و آزمایش‌ها
تهوع صبحگاهی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر علائم تهوع صبحگاهی دارید، حتماً به متخصص زنان اطلاع دهید. در صورتی که به هایپرامسیس گراویداروم شک داشته باشند، ممکن است آزمایش ادرار یا خون تجویز کنند.
مدیریت و درمان
برای کاهش تهوع صبحگاهی چه کارهایی می‌توانم انجام دهم؟
تغییرات کوچک در رژیم غذایی دوران بارداری و سبک زندگی می‌تواند کمک‌کننده باشد:
تغییرات غذایی:
- صبح قبل از بیرون آمدن از رختخواب، چند تکه نان تُست یا بیسکویت خشک بخورید.
- به‌جای سه وعده اصلی، چند وعده کوچک در طول روز بخورید و وعده‌ای را حذف نکنید.
- از غذاهای چرب و تند پرهیز کنید؛ غذاهای ساده مثل موز، برنج، نان تُست خشک، سیب‌زمینی آب‌پز ساده، ژله، تخم‌مرغ یا سس سیب بخورید.
- میان‌وعده‌های مغذی و سرشار از پروتئین مصرف کنید: ماست، کره بادام‌زمینی با سیب یا کرفس، پنیر یا آجیل.
- در طول روز آب زیاد بنوشید. نوشیدنی‌های کافئین‌دار را محدود کنید.
- همیشه مقداری خوراکی ساده همراه داشته باشید.
- دمنوش زنجبیل یا آب‌نبات زنجبیلی امتحان کنید.
تغییرات سبک زندگی:
- ویتامین دوران بارداری را با خوراکی مصرف کنید. اگر آهن دارد، شب‌ها بخورید.
- از بوها، نورهای چشمک‌زن و مواردی که حالت تهوع را تحریک می‌کنند دوری کنید.
- استراحت کافی داشته باشید.
- اتاق‌ها را تهویه کنید، پنکه روشن کنید یا گاهی برای هوای تازه بیرون بروید.
- بوی خوش مانند لیمو، پرتقال یا نعناع استشمام کنید.
- بعد از غذا خوردن دراز نکشید.
- پس از استفراغ، دهان خود را بشویید تا از آسیب اسید به دندان‌ها جلوگیری شود.
روش‌های جایگزین:
قبل از استفاده، حتماً با پزشک مشورت کنید:
- دستبند فشاری (acupressure): فشاری ملایم به نقاط خاص مچ وارد می‌کند.
- طب سوزنی: سوزن‌های نازک در نقاط خاص بدن قرار می‌گیرند.
- از مصرف ماری‌جوانا برای درمان تهوع بارداری خودداری کنید. ایمنی آن در بارداری تأیید نشده است.
چه غذاهایی برای تهوع صبحگاهی مفید هستند؟
- رژیم غذایی سرشار از پروتئین، غلات کامل، سبزیجات و میوه‌ها برای مادر و جنین مفید است.
- مواد غذایی فراوری‌شده و پرقند ممکن است حال شما را بدتر کنند.
غذاهای مفید:
- غذاهای ساده مانند بیسکویت خشک، نان تُست، چوب‌شور یا سس سیب
- اسموتی‌های میوه‌ای و ماست
- آب یا چای (مراقب میزان کافئین باشید)
- میوه‌ها و سبزیجات پُرآب مثل هندوانه، کرفس، فلفل دلمه‌ای؛ مرکبات نیز ممکن است کمک کنند
چه داروهایی برای تهوع صبحگاهی وجود دارد؟
- پزشک ممکن است مصرف ویتامین B6 (پیریدوکسین) و دوکسیلامین را پیشنهاد دهد. دوکسیلامین همچنین برای خواب یا آلرژی هم استفاده می‌شود. این داروها بدون نسخه قابل تهیه‌اند.
- داروی Diclegis® نیز برای تهوع بارداری تأیید شده است. برخلاف B6 و دوکسیلامین جداگانه، این دارو یک قرص آهسته‌رهش است که با نسخه در دسترس است.
- اگر این داروها مؤثر نبودند، پزشک می‌تواند داروهای ضد تهوع دیگر مانند آنتی‌هیستامین‌ها یا آنتی‌کولینرژیک‌ها تجویز کند. پزشک بر اساس وضعیت شما بهترین گزینه را پیشنهاد خواهد داد.
آیا تهوع صبحگاهی به جنین آسیب می‌زند؟
حالت تهوع و استفراغ خفیف تا متوسط معمولاً برای مادر یا جنین خطر ندارد. اما اگر نتوانید غذا یا مایعات بخورید، دچار کم‌آبی شوید یا وزن کم کنید، ممکن است خطرناک باشد و باعث کاهش وزن جنین هنگام تولد شود.
پیشگیری
چه کسانی بیشتر در معرض تهوع صبحگاهی شدید هستند؟
خطر بیشتر در افراد زیر است:
- بارداری دوقلو، سه‌قلو یا بیشتر
- سابقه تهوع شدید در بارداری قبلی یا در خانواده (مادر، خواهر)
- سابقه بیماری سفر یا میگرن
- شاخص توده بدنی (BMI) بین ۲۵ تا ۳۰
- بیماری مول هیداتی‌فرم (رشد غیرعادی سلول در رحم)
- استرس یا اضطراب زیاد
- زندگی در مناطق گرم
- کار در شیفت شب
- کمبود خواب
- برخی مطالعات نشان داده‌اند زنانی که تهوع شدید دارند، بیشتر احتمال دارد نوزاد دختر داشته باشند.
زندگی با تهوع صبحگاهی
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
صبر نکنید تا تهوع شدید شود. مراجعه زودهنگام می‌تواند از بدتر شدن آن جلوگیری کند. تهوع شدید، حالت عادی بارداری نیست و نیاز به رسیدگی پزشکی دارد.
در صورت داشتن این علائم، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- تهوع مداوم که مانع غذا خوردن یا نوشیدن شود
- استفراغ بیش از سه بار در روز
- استفراغ قهوه‌ای یا همراه با خون
- کاهش وزن
- احساس خستگی شدید یا گیجی
- سرگیجه یا غش
- تپش قلب شدید
- ادرار بسیار کم یا قطع‌شده
- تب یا درد
- تهوع شدید ممکن است نشانه بیماری‌های دیگر نیز باشد، مانند:
- زخم معده
- ریفلاکس
- مسمومیت غذایی
- بیماری تیروئید یا کیسه صفرا
- التهاب آپاندیس، معده، پانکراس یا کبد
سوالات رایج
آیا تهوع صبحگاهی نشانه خوبی است؟
برخی زنان معتقدند تهوع نشانه رشد طبیعی جفت است یا خیالشان راحت می‌شود که باردار هستند. اما واقعیت این است که همه زنان دچار تهوع نمی‌شوند. اگر شما هیچ‌وقت تهوع نداشته‌اید، احتمال به دنیا آوردن نوزادی سالم به‌اندازه کسانی‌ست که تهوع دارند.
سخن پایانی از کودک شید
تهوع صبحگاهی ممکن است تجربه بارداری را ناخوشایند کند، به‌ویژه در سه‌ماهه اول. خوشبختانه بیشتر زنان با آغاز سه‌ماهه دوم احساس بهتری دارند. تغییرات کوچک در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
اگر بیش از حد استفراغ می‌کنید، غذا نمی‌خورید و وزن کم می‌کنید، حتماً با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید تغذیه و مراقبت کافی دریافت می‌کنید.
تهوع و استفراغ صبحگاهی در دوران بارداری