در اواسط کودکی (حدوداً ۴ تا ۹ سال)، جامعه همسالان به طور فزاینده‌ای بستر مهمی برای رشد می‌شود. روابط دوستی با همسالان به درک دیدگاه دیگران و آگاهی از خود و دیگران کمک می‌کند و این تحولات به نوبه خود تعامل با همسالان را افزایش می‌دهند. کودکان دبستانی در مقایسه با کودکان پیش‌دبستانی، تعارض‌ها را به صورت مؤثرتری حل کرده و از قانع‌سازی و سازش استفاده می‌کنند (مایوکس و سلیسن، ۲۰۰۳). در این دوران، تقسیم کردن، کمک کردن و اعمال نوع‌دوستانه دیگر افزایش می‌یابند. هماهنگ با این تغییرات، پرخاشگری کاهش می‌یابد. این کاهش در مورد حملات بدنی خیلی بیشتر است.
در دوران مدرسه کودکان میل نیرومندی به تعلق گروهی نشان می‌دهند. آنها گروه‌های همسال را تشکیل می‌دهند. گروه‌های همسال بر اساس مجاورت (قرار داشتن در کلاس واحد) و مشابهت جنسیتی، قومی و محبوبیت تشکیل می‌شوند. هنگامی که کودکان این گروه‌های دوستی را تشکیل می‌دهند، تیپ لباس و رفتار آنها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. تخلف از هنجارهای گروه توسط افراد منجر به بی‌اعتنایی و انزوا از دوستان می‌شود. در این گروه‌ها رفتارها و آداب خاصی ارزش پیدا می‌کند؛ این سنت‌ها همسالان را به هم نزدیک می‌کند و نوعی احساس هویت گروهی به وجود می‌آورد. کودکان در این گروه‌ها مهارت‌های اجتماعی متعددی کسب می‌کنند که همکاری، رهبری، پیروی و وفاداری به هدف‌های مشترک و جمعی، از آن جمله هستند. طرد شدن یکی از همسالان توسط سایر افراد گروه می‌تواند احساسات وی را جریحه‌دار کند و حتی امکان برقراری پیوندهای گروهی تازه برای او دشوار شود.
روابط دوستی با همسالان و گروه‌های دوستی
در حالی که گروه‌های همسال کودکان را از ساختارهای اجتماعی بزرگ‌تر آگاه می‌کنند، روابط دوستی تک به تک به پرورش اعتماد و دلسوزی کمک می‌کند. رابطه دوستی در طول سال‌های دبستان پیچیده‌تر می‌شود و مبنای روانشناختی کسب می‌کند. عقاید این کودک ۸ ساله را در نظر بگیرید:
- چرا شلی بهترین دوست توست؟ چون هر وقت که غمگینم به من کمک می‌کند و با من سهیم می‌شود …
- چه چیزی شلی را تا این حد استثنایی می‌کند؟ من او را برای مدت طولانی‌تری می‌شناسم، من کنار او می‌نشینم و او را بهتر شناخته‌ام …
- چرا شلی را بیشتر از هرکس دیگری دوست داری؟ او کارهای زیادی برای من انجام داده است. او هرگز با من مخالفت نمی‌کند، هرگز جلوی من چیزی نمی‌خورد. وقتی گریه می‌کنم هرگز از من دور نمی‌شود و در تکالیف مدرسه به من کمک می‌کند …
- چه کار می‌کنی تا کسی تو را دوست داشته باشد؟ …اگر با دوستانت خوب باشی، آنها نیز با تو خوب خواهند بود.
همان‌طور که این پاسخ‌ها نشان می‌دهند، رابطه دوستی رابطه‌ای است که متقابلاً در مورد آن توافق شده است و کودکان ویژگی‌های یکدیگر را دوست دارند و به نیازها و امیال یکدیگر پاسخ می‌دهند. هنگامی که رابطه دوستی برقرار می‌شود، اعتماد، ویژگی برجسته آن است. کودکان دبستانی می‌گویند رابطه دوستی خوب بر مهربانی استوار است که خبر می‌دهد روی هر فرد می‌توان برای کمک کردن به دیگری حساب کرد. در نتیجه، کودکان نقض کردن اعتماد، مانند کمک نکردن زمانی که دیگران به کمک نیاز دارند، عهدشکنی و پشت سر دیگران غیبت کردن را نقض جدی دوستی می‌دانند.
به خاطر همین ویژگی‌ها، روابط دوستی کودکان دبستانی بیشتر گزینشی هستند. در حالی که کودکان پیش‌دبستانی می‌گویند تعداد زیادی دوست دارند، کودکان در ۸ یا ۹ سالگی فقط تعداد اندکی دوست خوب را نام می‌برند. دخترها که بیشتر از پسرها صمیمیت می‌طلبند، در روابط دوستی خود منحصربه‌فرد هستند.
علاوه بر این، کودکان دوستانی را انتخاب می‌کنند که از لحاظ سن، جنسیت، قومیت و جایگاه اجتماعی ـ اقتصادی شبیه خودشان باشند. دوستان از لحاظ شخصیت (معاشرتی یا پرخاشگر)، محبوبیت در بین همسالان، پیشرفت تحصیلی و رفتار نوع‌دوستانه نیز به یکدیگر شباهت دارند. کودکان احتمالاً برای افزایش دادن حمایت رابطه دوستی، همدم‌هایی را انتخاب می‌کنند که به خودشان شباهت داشته باشند اما فرصت‌های برقرار کردن رابطه دوستی که توسط محیط کودکان فراهم می‌شوند نیز بر انتخاب‌های آنها تأثیر می‌گذارند.
در طول اواسط کودکی (حدوداْ ۴ تا ۹ سال)، روابط دوستی نسبتاً پایدار می‌مانند و معمولاً به مدت چند سال ادامه می‌یابند. کودکان از طریق این روابط، اهمیت وفاداری عاطفی را یاد می‌گیرند. آنها می‌فهمند که اگر دوستان همچنان یکدیگر را دوست داشته باشند، رابطه صمیمانه می‌تواند از اختلاف‌نظرها مصون بماند. بدین ترتیب، رابطه دوستی موقعیت مهمی را فراهم می‌آورد که در آن کودکان یاد می‌گیرند انتقاد را تحمل کرده و اختلاف نظرها را حل کنند.
با این حال، تأثیر روابط دوستی بر رشد کودکان به ماهیت دوستان بستگی دارد. هنگامی که در روابط دوستی خود مهربان و دلسوز هستند، گرایش‌های نوع‌دوستی یکدیگر را تقویت می‌کنند. هنگامی که کودکان پرخاشگر روابط دوستی برقرار می‌کنند، این روابط اغلب اعمال ضداجتماعی را تشدید می‌کنند. روابط دوستی دخترهای پرخاشگر از لحاظ تبادل احساس‌های خصوصی عالی است ولی مملو از حسادت، تعارض و بی‌وفایی است. در بین پسرهای پرخاشگر، روابط دوستی ابراز خشم، اظهارات توهین‌آمیز، حملات بدنی و وسوسه‌هایی برای رفتار قانون‌شکن را شامل می‌شود.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که مشکلات اجتماعی کودکان پرخاشگر، درون روابط صمیمی آنها با همسالان شکل می‌گیرند و روابط دوستی مناسب و سالم می‌تواند به کودکان در رشد بهنجار شناختی، عاطفی، اجتماعی و حتی جسمانی کمک زیادی بکند. یکی از عوامل بسیار مهم و اثرگذار بر موفقیت کودکان در برقراری ارتباط با دوستان و پذیرش توسط همسالان، تأثیرات پیشین خانواده بر کودکان است. خانواده‌هایی که ارتباط عاطفی کمرنگی با فرزندان برقرار می‌کنند، از روش‌های انضباطی سختگیرانه استفاده می‌کنند، به فرزند فشار روانی و استرس وارد می‌کنند و در مجموع وضعیت روانی و هیجانی مناسبی را در کودکشان شکل نمی‌دهند، بر مشکلات ارتباطی و دوست‌یابی فرزندان نیز اثرات منفی برجای می‌گذارند. به همین جهت آگاهی والدین از چگونگی ارتباطات فرزندان با همسالان از یک سو و آگاهی از اثرگذاری روش‌های رفتاری و تربیتی خود از سویی دیگر در موفقیت اجتماعی و ارتباطی فرزندانشان اهمیت زیادی دارد.
اگر سوالی در رابطه با ترس کودک خود دارید در انجمن گفت و گو مطرح کنید.
منبع: www.mindtoolbox.ir
